Helaldede.com

Geçmiş tarihlerde yaşamış ve insanlık tarihine fikirleri ile, keşif ve icatları ile hizmetler yapmış Müslüman İlim Adamlarını bugünün müslüman gençlerine geçmişine sahip olsun, ibret alsın ve heveslenerek bu asrın müslüman düşünürleri, fikir adamları, mucitleri ve kâşifleri olsun dua, temenni ve arzusu ile tanıtmaya çalışacağız.

Bu yazı serimizde Biyografilerini bulacağınız Müslüman Alimlerimizin ikincisi:

2. EBU REYHAN EL-BİRUNİ( 973 – 1048)

“Allah, cahilliği mazur görmeyen Kadiri mutlaktır” diyen bilgedir o.

Ebu Reyhan Muhammet ibn Ahmed el-Biruni, 11. yy’ın ünlü Müslüman hükümdarlarından biri olan  Mahmut Gaznevi’nin sarayında çalışan ünlü bir bilgedir. El-Biruni, fizikte, metafizikte, matematikte, coğrafyada ve tarihte eşit etkinliğe sahip çok yönlü bir  bilim adamıydı.

973’te “Ural” yakınlarındaki Kheva şehrinde doğmuş olan el-Biruni, ünlü hekim İbn Sina’nın çağdaşıdır. Erken bir yaşta, alimliğinin ünü yayıldı ve Sultan Mahmut Gaznevi anavatanını fethedince, el-Biruni’yi birkaç kere Hindistan’a seferlerinde kendisi ile birlikte götürdü. Böylece, 20 yıllık bir dönem sırasında tüm Hindistan’ı gezip görme olanağına sahip oldu. Yunanca ve Arapça bilim ve felsefe öğrettiği Pandit (Hindu din alimleri)’nden Hint felsefesi, matematik, coğrafya ve din öğrendi. Bilgi toplamaya ve ilme kendi orijinal katkılarını yapmaya harcadığı40 yıldan sonra, 75 yaşındayken 1048’de öldü.

Hindistan’a yaptığı geziler hakkındaki gözlemlerini, alt kıtanın tarihi ve sosyal koşullarının grafik bir anlatımını veren Kitab al-Hind isimli ünlü kitabında yazdı. Bu kitabın sonunda, biri nesnelerin yaratılışları ve türleri ile ilgili olan Sakaya isminde, ve ikincisi de ruh vücudu terkettikten sonra neler olduğu ile ilgili Patanjal adlı, Arapça’ya çevrilmiş olan iki Sanskritçe kitaptan bahsetmektedir.

Hindistan hakkındaki betimlemeleri o kadar mükemmeldir ki 600 yıl sonra Ebu-el-Fadıl tarafından Ekber’in saltanatı esnasında yazılmış olan Aein-i-Akbari bile el-Biruni’nin kitabına çok şey borçludur. ‘Indus’ vadisinin alüvyonlarla doldurulmuş eski bir deniz havzası olarak düşünülmesi gerektiğini gözlemlemiştir.

Hindistan’dan dönüşünde, el-Biruni Sultan Mesud’a ithaf ettiği ünlü kitabı “Qanun-i Masoodi” yi yazmıştır. Kitap astronomi, trigonometri, güneşe ait, aya ait ve gezegenlere ait hareketler ve ilgili konular hakkında birkaç teoremden bahsetmektedir. Bir diğer tanınmış kitabı al-Athar al-Baqia’da, ulusların eski tarihleri ve bunlarla ilgili coğrafi bilgiler hakkında bağlantılı bir anlatıma teşebbüs etmiştir. Bu kitapta, dünyanın rotasyonundan bahsetmiş ve çeşitli yerlerin enlem ve boylamlarının doğru değerlerini vermiştir. Aynı zamanda bu kitapta fiziki ve ekonomik coğrafyaya da birkaç açıdan katkılarda bulunmuştur.

Diğer bilimsel katkıları 18 farklı taşın yoğunluklarının doğru belirlemesini içermektedir. Aynı zamanda kapsamlı bir tıp malzemeleri (materia medica) kitabı olan, o zaman konu hakkında mevcut Arap bilgisi ile Hint tıbbını birleştiren Kitab-al-Saidana’yı yazdı. Kitabı Kitab-al-Jamahir çeşitli değerli taşların özellikleri ile ilgilidir. El-Biruni, aynı zamanda bir astrologtur ve kehanetlerinin doğruluğuyla insanları hayrete düşürmesi ile ünlüdür. Durum prensibini tertipleyerek, Hintçe sayılara net bir açıklama getirmiştir.

Sadece bir cetvel ve bir pergel ile çözülemeyen açının üçe bölünmesi ve diğer problemler için bir yöntem geliştirdi. El-Biruni, yüzyıllar önce, Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönüp dönmediği sorusunu tartışmıştır. Astronomi ile ilgili olaylara ilişkin deneyler yapan ilk kişidir. İbn el-Haytam gibi diğer Müslüman bilim adamları ile birlikte ele alındığında onun bilimsel metodu modern bilimin ilk kuruluşunu hazırlamıştır. Ses hızıyla kıyaslandığında ışık hızının sınırsız olduğunu belirlemiştir. Doğal kaynakların ve artezyen kuyularının işleyişini ulaştırma araçlarının hidrostatik prensibi ile açıklamıştır.

Çok sayıda kitap ve ilmi eser yazmıştır. Yukarıda bahsedildiği gibi Kitab-al-Hind (Hindistan Tarihi ve Coğrafyası), al-Qanun al-Masudi (Astronomi, Trigonometri), al-Athar al-Baqia (Eski Tarih ve Coğrafya), Kitab al-Saidana (Tıp Malzemeleri İlmi) ve Kitab al-Jamahir (Değerli Taşlar)’dan ayrı olarak, kitabı al-Tafhim-li-Awail Sina’at at-Tanjim, matematik ve astronominin bir özetini vermektedir.

İslam’ın çok büyük bilim adamlarından biri, ve hepsi ele alındığında tüm zamanların en büyüklerinden biri olarak kabul edilmektedir. Eleştirel ruhu, gerçeklik aşkı ve bilimsel yaklaşımı bir hoşgörü duyusu ile birleşmiştir. Bilgiye olan şevki ‘Allah cehaleti mazur görmeyen Kadiri mutlaktır’ görüşünden de anlaşılabilir.

Yoruma kapalıdır.